انتقاد مرکز پژوهش‌های مجلس از مدل بودجه‌نویسی در فناوری اطلاعات و ارتباطات

به گزارش پیوست، مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، از تکرار هرساله ردیف‌های اعتباری متفرقه انتقاد کرده و این اقدام را باعث سخت شدن رهگیری تحقق برنامه‌ها دانست.
مرکز پژوهش‌های مجلس براساس برنامه کاری هر ساله خود، لایحه بودجه در بخش‌های مختلف را بررسی می‌کند. این مرکز در گزارشی که مربوط به بخش ICT است، با انتقاد از تکرار ردیف‌های متفرقه در لوایح بودجه سالانه آورده است: «اعتبارات بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات بیش از آنکه در ردیف‌های برنامه‌ای مرتبط قرار داشته باشند در ردیف‌های متفرقه گنجانده می‌شوند که این امر رهگیری محل هزینه و تحقق برنامه‌های متناظر را با دشواری مواجه می‌کند.»
به اعتقاد این مرکز: «هرچند ماهیت پویای طرح‌های مرتبط با این حوزه ممکن است وجود برخی ردیف‌های متفرقه را توجیه‌پذیر کند اما تکرار هرساله این ردیف‌ها طی حداقل پنج سال پی‌درپی نشان می‌دهد می‌توان برای برخی از این طرح‌ها ذیل دستگاه‌های مربوطه ماهیت برنامه‌ای در نظر گرفت و برای آن اعتبارات لازم را منظور کرد.»
ردیف‌هایی مانند «توسعه متوازن منطقه‌ای زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات» و «ارتقاء و توسعه امنیت در فضای مجازی به ویژه امنیت بانکداری الکترونیکی» در لایحه بودجه سال آینده در ردیف‌های متفرقه آمده‌اند.
ماده واحده لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ دارای ۲۱ تبصره است که ۶ بند مربوط به ۵ تبصره، حاوی احکام مرتبط با بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس برخی از بندها و تبصره‌های مرتبط با فاوا در قانون بودجه سال ۹۸، از لایحه بودجه سال ۹۹ حذف شده است.
بر اساس این گزارش، از جمله بندهای حذف شده، می‌توان از استفاده از کارت الکترونیکی برای تأمین کالاهای اساسی مورد نیاز مردم، اعلام تخلفات راهنمایی و رانندگی از طریق پیامک و درج و دریافت هزینه آن از قبوض تلفن همراه مالکان، حذف سازوکار اجرایی نقشه راه زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته (AMI) در شبکه ملی اطلاعات و موضوع هوشمندسازی کنتور چاه‌های آب نام برد.
طبق گزارش مرکز پژوهش‌ها، پیش‌بینی دولت از رشد درآمدهای حاصل از خدمات فناوری اطلاعات در مقایسه با قانون بودجه سال ۱۳۹۸ تنها حدود ۷ درصد است که نشان می‌دهد جایگاه این بخش در ایجاد درآمد برای دولت با وجود تأکیدهای فراوان بر توسعه دولت الکترونیک چندان قوی نیست.
درآمدها در قوانین و لوایح بودجه کشور به ۶ بخش درآمدهای مالیاتی، درآمدهای ناشی از کمک‌های اجتماعی، درآمدهای حاصل از مالکیت دولت، درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات، درآمدهای ناشی از جرائم و خسارات و درآمدهای متفرقه تقسیم می‌شوند. در بخش فناوری و اطلاعات ردیف‌های درآمدی در بخش‌های درآمدهای حاصل از مالکیت دولت، درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات و درآمدهای متفرقه قابل احصا هستند. طبق گزارش مرکز پژوهش‌ها، بیشترین رشد ردیف‌های درآمدی نیز مرتبط با درآمد سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است.
درآمد حاصل از خدمات مخابراتی حق استفاده از فرکانس با عنوان «درآمد حاصل از خدمات مخابراتی-حق استفاده از فرکانس رادیویی» در لایحه بودجه ۹۹ همچون قانون سال ۹۸ حدود ۱۸۵۰ میلیارد ریال باقی مانده است. به اعتقاد مرکز پژوهش‌ها اگر صداوسیما طیف‌های بلااستفاده ناشی از گذار آنالوگ به دیجیتال از شبکه‌های تلویزیونی را جهت بهره‌برداری اپراتورهای مخابراتی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات واگذار کند، این ردیف درآمدی می‌تواند افزایش چشمگیری داشته باشد.
براساس بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس بخش اعتبارات فناوری اطلاعات بودجه ۹۹ در مقایسه با ۹۸ با کاهش ۵ درصدی روبرو بوده است؛ اما اعتبارات ردیف‌های متفرقه فاوا حدود ۱۹ درصد افزایش داشته و این باعث شده جمع کل اعتبارات بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات در لایحه سال ۱۳۹۹ رشدی حدود ۹ درصد داشته باشد. با این حال درصد سهم این اعتبارات نسبت به کل بودجه عمومی کشور در مقایسه با سال ۱۳۹۸ تغییری نداشته است.
حوزه اعتبارات هزینه‌ای- برنامه‌ای حوزه فاوا نیز از سال ۹۶ تا ۹۹ به طور کلی روند ثابتی را دنبال نمی‌کند و با افزایش یا کاهش همراه است.
اعتبارات متفرقه فاوا در جداول ۹ و ۷-۲ ماده واحده لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ نسبت به قانون سال ۹۸ به ترتیب با رشدی ۸۴ و ۱۶ درصدی روبه‌رو هستند. در نتیجه مجموع اعتبارات متفرقه فاوا با افزایشی ۱۹ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۸ به بیش از ۷۵ هزار میلیارد ریال رسیده است.
اعتبارات متفرقه فاوا با اینکه در طی سال‌های ۹۵ تا ۹۸ روند کاهشی داشته‌اند اما این دسته از اعتبارات در بودجه ۹۹ دوباره افزایش یافته‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود به جزئیاتی از اختصاص اعتبارات متفرقه به سازمان‌ها و طرح‌ها پرداخته است. بر این اساس همچون سال‌های گذشته در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ «توسعه متوازن منطقه‌ای زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات» وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات با اعتباری حدود ۹ هزار میلیارد ریال حاوی بیشترین اعتبار متفرقه بخش فاوا است. اگرچه اعتبار آن نسبت به سال ۱۳۹۸ تنها ۱۴ درصد افزایش یافته است.
«ارتقاء و توسعه امنیت در فضای مجازی به ویژه امنیت بانکداری الکترونیکی» نیز یکی ازدغدغه‌های دولت در سال ۹۹ است. برای آن در ردیف‌های متفرقه جدول ۹ ماده واحده، اعتباری حدود ۲ هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شده است. اعتبارات پیش‌بینی شده برای سازمان ثبت اسناد کشور در خصوص تأمین مصارف مرتبط با توسعه ثبت الکترونیکی، تکمیل بانک‌های اطلاعاتی و ثبت نوین سندهای مالکیت نیز به طور میانگین ۲۰۰ درصد افزایش داشته است.